Paul vertelt...
Cultuurverschillen
Ons streven is om respectvol om te gaan met de cultuur van het land waar we doorheen fietsen. Wij doen dat naar eer en geweten, maar we merken dat we de plank soms onbewust behoorlijk misslaan. De Oegandees zal dat echter niet snel laten merken, maar door een bepaald gebaar of oogopslag merken we dat we de verkeerde afslag genomen hebben. En soms weten we dat we mis zitten, maar zien we geen andere oplossing.
Zo is het ongehoord dat vrouwen op het platteland, waar we de laatste tijd doorheen fietsen, een broek dragen. Zij behoren een lange rok te dragen, maar op de fiets is dat geen optie voor Kathleen, dus draagt zij toch een lange, ruimvallende broek. En dan vangen we soms een blik op die een mening uitstraalt die niet perse positief is.
In een klein boekenwinkeltje vinden we een boekje over de Oegandese cultuur. Het is erg herkenbaar en we lezen al snel een aantal ‘fouten’ die we als westerling gemaakt hebben. Maar ook staan er diverse punten in waar we vrijwel dagelijks tegenaan lopen en die we nu wat beter kunnen plaatsen.
De mooiste vind ik zelf ‘deadlines’. Die stellen ze hier immers ook. Maar anders dan bij ons waar een deadline aan tijd gekoppeld is, is een deadline in Oeganda alleen aan de betreffende activiteit gekoppeld. Als betreffende activiteit volbracht is, is de deadline gehaald.
Wij merken die instelling aan den lijve. Regelmatig moeten wij bij de hotelletjes ’s middags al aangeven hoe laat en wat we ’s avonds willen eten, zodat zij de inkopen kunnen doen en het kunnen bereiden. Als wij vragen hoe laat we kunnen eten, wordt de vraag meteen bij ons terug gelegd. Hoe laat willen we eten? Meestal kiezen wij voor half zeven, zodat het nog wat kan zakken voordat we om negen uur ons bed induiken. Half zeven zou je ons inziens dus als deadline voor de kok kunnen beschouwen, maar zo ziet de kok het hier duidelijk niet. Wij zorgen altijd dat we op het afgesproken tijdstip in het restaurant zijn, maar meestal komt de kok het eten minimaal een half uur, maar regelmatig ook anderhalf uur later met een grote glimlach brengen, zonder zich te verontschuldigen o.i.d.. ‘Deadline gehaald’ moet hij denken.
Aan de andere kant, het zou volgens mij in de Westerse wereld de oplossing zijn voor de vele burn-outs. De deadline is gehaald zodra de activiteit volbracht is. Uiteindelijk is dat toch ook de essentie, dat de activiteit afgerond wordt? En laten we eerlijk zijn, twee dagen na het halen van ‘onze’ deadlines, is de tijd ook absoluut niet meer van belang. Het enige dat nog telt is dat het afgerond is…
Wat we ook beter iets eerder hadden kunnen weten, is het feit dat men hier in oost-Afrika een eigen tijd heeft. Voortkomend uit de agrarische levensstijl begint de tijd te lopen zodra het licht wordt en houdt 12 uur later op als het weer donker wordt. Oeganda ligt op de evenaar, dus het hele jaar door wordt het op hetzelfde tijdstip, 6 uur Westerse tijd, licht. Bij ons 7 uur in de ochtend, is dus 1 uur lokale tijd en 6 uur lokale tijd is bij ons dus 12 uur, lunchtijd!
Wij zijn ons hier nog onvoldoende van bewust als wij die dag al in de ochtend bij het enige kleine restaurantje dat het dorp rijk is, aankloppen met de vraag of we daar later op de dag kunnen eten. We hebben een rustdag en over het eten van ons hotel waren we gisterenavond niet heel enthousiast, dus zijn we op zoek gegaan naar iets anders. Het is geen probleem om in het restaurantje te eten, maar ze willen graag weten wat we willen eten en hoe laat. We spreken af dat we graag om 6.30 uur langskomen voor rijst met kip en wat groenten.
Als wij die avond om even voor half zeven aanschuiven in het restaurant, worden we met een grote glimlach verwelkomd door dezelfde vrouw als we die ochtend gesproken hebben. Tot onze verbazing wordt ons eten vrijwel meteen geserveerd: koude rijst met koude kip en koude groenten. Ons eten was om 6.30 uur lokale tijd gereed geweest en toen wij niet langskwamen, hebben ze er maar even een cellofaantje over getrokken. Hun deadline was gehaald!
Evenals vrijwel alle andere keren, krijgen we ook nu geen groene groenten bij ons eten, terwijl wij daar juist behoefte aan hebben. In de loop van de tijd komen we er echter achter dat groene groenten een teken van armoede is en dat mensen die daarom niet willen serveren, zeker niet aan ‘witten’. Ze willen immers niet als arm gezien worden. Het omgekeerde geldt voor melk in de thee. Alleen de allerarmsten, die zich geen melk kunnen veroorloven, drinken thee zonder melk. Als je het echter maar een beetje kunt veroorloven, drink je melk in je thee om te laten zien dat je niet tot de allerarmsten behoort. Wij krijgen standaard thee met melk, maar die overgewaaide koloniale gewoonte van de Engelsen, kunnen wij niet heel erg waarderen. Wij moeten dus altijd expliciet om ‘black tea’ vragen en krijgen dan veelal gefronste wenkbrauwen. Tot zover poging ‘zoveel’ om volgens de lokale cultuur te leven.
Als we vervolgens ons hele bord leegeten, zijn we volgens de Oegandese tradities ook niet goed bezig. Dat wordt immers gezien als een belediging voor de gastvrouw. Zij moet ervoor zorgen dat haar gasten voldoende te eten krijgen en dat laat de gast zien door wat eten op het bord te laten liggen, ook al was het daadwerkelijk wat aan de karige kant. Ik moet er wel om lachen. Wij zijn vroeger opgevoed dat we onze bordjes leeg moesten eten, want de arme kindjes in Afrika zouden er een moord voor doen! En nu leer ik dat diezelfde arme Afrikaanse kindjes hun bord zelf juist niet leeg hoeven eten! Sterker, dat mogen ze niet eens!
Als uitgehongerde fietsers zondigen wij echter ook wel eens tegen deze cultuurregel. We zijn na een dag fietsen onverzadigbaar en om dan eten te laten liggen dat vervolgens in de vuilnisbak belandt…
En net als ik denk de Oegandese cultuur wel een beetje begin te begrijpen, lees ik dat er 56 verschillende etnische groepen in Oeganda zijn met 30 verschillende talen. En elke groep heeft weer zijn eigen cultuur met andere gewoontes en gebruiken… ‘Ga terug naar start en begin opnieuw!’.